Podstawowym
źródłem prawa rodzinnego jest ustawa z 25 lutego 1964 roku – kodeks rodzinny i
opiekuńczy. Ustawa ta weszła w życie z dniem 5 stycznia 1965 roku.
Pochodzenie
dziecka
Wg kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego matką dziecka jest ta kobieta, która je urodziła.
Kodeks
rodzinny i opiekuńczy przewiduje 3 sposoby ustalenia pochodzenia dziecka od
określonego mężczyzny, są to:
1. Uznanie
ojcostwa - ma miejsce zazwyczaj przed kierownikiem USC, jeżeli do niego nie
dochodzi pozostaje sądowe ustalenie. W takim wypadku domniemywa się, że ojcem
dziecka jest mężczyzna który obcował z matką dziecka między 3/100 a 181 dniem
przed urodzeniem się dziecka, czyli w tzw. okresie koncepcyjnym. Ciężar
udowodnienia tego spoczywa na tej osobie, która domaga się ustalenia ojcostwa.
To domniemanie jest wzruszane, obrona mężczyzny może polegać na zaprzeczeniu
współżycia z matką dziecka w okresie koncepcyjnym albo na wykazaniu, że ojcostwo innego
mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Temu celowi służą badania DNA (kod
genetyczny).
2. Domniemanie, że
dane dziecko pochodzi od męża matki, jeśli urodziło się podczas trwania małżeństwa
lub w ciągu 300 dni od jego ustania, czy też unieważnienia. Wyjątkiem jest
tutaj orzeczona separacja między małżonkami.
To domniemanie
jest prawne wzruszane, gdyby bowiem okazało się, że dany mężczyzna nie jest
biologicznym ojcem dziecka, może dojść do wzruszenia tego domniemania w drodze
procesu cywilnego o zaprzeczenie ojcostwa. Jeżeli kobieta urodziła nie
pozostając w związku małżeńskim lub jeżeli doszło do zaprzeczenia ojcostwa, wtedy
pozostają pozostałe dwa sposoby ustalenia pochodzenia dziecka od określonego
mężczyzny.
3. Sądowe
ustalenie ojcostwa - może żądać go dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec
dziecka.
Władza rodzicielska
Jest
regułą, że dziecko do pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską.
Władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom. W
skład władzy rodzicielskiej wchodzi:
a) piecza (dbałość i troska o dziecko),
b) piecza, czyli zarządzanie majątkiem dziecka,
c) rodzicom przysługuje prawo reprezentowania dziecka,
z kolei dziecko jest winne swoim rodzicom posłuszeństwo.
W wypadku gdy rodzice pozostają w rozłączeniu (nigdy nie
mieszkali razem bądź są po rozwodzie), najczęściej dochodzi do takiej sytuacji,
że sąd powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, drugiemu
zaś ogranicza władzę rodzicielską do określonych praw stosowanych do osoby
dziecka.
Sposoby ingerencji sądu w zakresie władzy rodzicielskiej:
Ograniczenie
władzy rodzicielskiej - ma miejsce wtedy, gdy zagrożone jest dobro dziecka, a mianowicie
jego rozwój fizyczny i psychiczny. To zagrożenie dobra dziecka, może mieć
miejsce z przyczyn zawinionych lub niezawinionych. Zawsze ingerencja sądu jest
uzasadniona dobrem dziecka. Sąd może ustanowić kuratora sądowego lub też
umieścić dziecko w rodzinie zastępczej czy też w placówce opiekuńczo – wychowawczej.
Zawieszenie
władzy rodzicielskiej - może mieć miejsce, gdy istnieje przeszkoda w
wykonywaniu tej władzy.
Sąd ma obowiązek pozbawić władzy rodzicielskiej
rodzica/ów gdy istnieje trwała przeszkoda w wykonywaniu tej władzy, gdy rodzice
rażąco zaniedbują dziecko, gdy nadużywają władzy rodzicielskiej.
Istnieje
jednak możliwość przywrócenia władzy rodzicielskiej.
Rodzice
mają prawo utrzymywania kontaktów: kontakty, korespondencja, poczta
elektroniczna.
Obowiązek alimentacyjny
Obowiązek
alimentacyjny jest to - obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w razie
potrzeby również środków wychowania.
Najczęściej
spotykanym obowiązkiem alimentacyjnym jest obowiązek rodziców wobec dziecka.
Nie
jest to jednak jedyny obowiązek alimentacyjny, istnieje np. obowiązek
alimentacyjny dziecka wobec rodziców, dziadków wobec wnuków, czy też rodzeństwa
między sobą - ten obowiązek alimentacyjny ma najszerszy zakres, istnieje tu zasada
tzw. równej stopy życiowej.
Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka istnieje od
chwili urodzenia się dziecka i w zasadzie nie trwa do uzyskania przez dziecko pełnoletniości,
lecz do czasu gdy dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie. Dziecko
jest w stanie utrzymać się samodzielnie wtedy, gdy zdobyło odpowiednie
wykształcenie i kwalifikacje zawodowe odpowiednie do jego predyspozycji, uzdolnień,
stanu zdrowia. W Polsce jest regułą, że obowiązek alimentacyjny nie kończy się
z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletniości.
Rodzice i dzieci mają prawo do życia na takiej samej stopie.
Przez
usamodzielnienie się dziecka należy rozumieć taką sytuację, w której dziecko
zdobyło już odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje zawodowe stosowne do jego
uzdolnień, predyspozycji i stanu zdrowia. Poza tą sytuacją do alimentów jest
uprawniony ten, kto nie jest w stanie przy pomocy własnych środków zaspokoić
swoich usprawiedliwionych potrzeb.
Najczęściej spotykaną postacią środków alimentacyjnych są
środki pieniężne, płatne okresowo, np. co miesiąc.
Wysokość alimentów
Wysokość alimentów jest podwójnie uzależniona:
- od usprawiedliwionych
potrzeb dziecka,
- od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego do
płacenia alimentów.
Możliwości zarobkowe mogą być wyższe od tychże zarobków.
Świadczenie w zakresie obowiązku alimentacyjnego może też polegać
na osobistych staraniach o utrzymanie i wychowanie dziecka.
Obowiązek alimentacyjny może ulegać zmianie, może dojść do
podwyższenia czy obniżenia
Podwyższenie alimentów będzie miało miejsce wtedy, gdy
wzrosną usprawiedliwione do alimentów potrzeby usprawnionego do alimentów, natomiast
obniżenie wystąpi przede wszystkim, gdy w sposób istotny i trwały zmniejszą
się możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do łożenia alimentów.
