Prawo rodzinne - pochodzenie dziecka, władza rodzicielska, obowiązek alimentacyjny

Podstawowym źródłem prawa rodzinnego jest ustawa z 25 lutego 1964 roku – kodeks rodzinny i opiekuńczy. Ustawa ta weszła w życie z dniem 5 stycznia 1965 roku.

Pochodzenie dziecka 

Wg  kodeksu rodzinnego i opiekuńczego matką dziecka jest ta kobieta, która je urodziła.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje 3 sposoby ustalenia pochodzenia dziecka od określonego mężczyzny, są to:

1. Uznanie ojcostwa - ma miejsce zazwyczaj przed kierownikiem USC, jeżeli do niego nie dochodzi pozostaje sądowe ustalenie. W takim wypadku domniemywa się, że ojcem dziecka jest mężczyzna który obcował z matką dziecka między 3/100 a 181 dniem przed urodzeniem się dziecka, czyli w tzw. okresie koncepcyjnym. Ciężar udowodnienia tego spoczywa na tej osobie, która domaga się ustalenia ojcostwa. To domniemanie jest wzruszane, obrona mężczyzny może polegać na zaprzeczeniu współżycia z matką dziecka w okresie koncepcyjnym albo na wykazaniu, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Temu celowi służą badania DNA (kod genetyczny).

2. Domniemanie, że dane dziecko pochodzi od męża matki, jeśli urodziło się podczas trwania małżeństwa lub w ciągu 300 dni od jego ustania, czy też unieważnienia. Wyjątkiem jest tutaj orzeczona separacja między małżonkami.

To domniemanie jest prawne wzruszane, gdyby bowiem okazało się, że dany mężczyzna nie jest biologicznym ojcem dziecka, może dojść do wzruszenia tego domniemania w drodze procesu cywilnego o zaprzeczenie ojcostwa. Jeżeli kobieta urodziła nie pozostając w związku małżeńskim lub jeżeli doszło do zaprzeczenia ojcostwa, wtedy pozostają pozostałe dwa sposoby ustalenia pochodzenia dziecka od określonego mężczyzny.

3. Sądowe ustalenie ojcostwa - może żądać go dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka.

Władza rodzicielska

Jest regułą, że dziecko do pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską. 

Władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom. W skład władzy rodzicielskiej wchodzi:
a) piecza (dbałość i troska o dziecko),

b) piecza, czyli zarządzanie majątkiem dziecka,

c) rodzicom przysługuje prawo reprezentowania dziecka, z kolei dziecko jest winne swoim rodzicom posłuszeństwo.

W wypadku gdy rodzice pozostają w rozłączeniu (nigdy nie mieszkali razem bądź są po rozwodzie), najczęściej dochodzi do takiej sytuacji, że sąd powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, drugiemu zaś ogranicza władzę rodzicielską do określonych praw stosowanych do osoby dziecka.

Sposoby ingerencji sądu w zakresie władzy rodzicielskiej:

Ograniczenie władzy rodzicielskiej - ma miejsce wtedy, gdy zagrożone jest dobro dziecka, a mianowicie jego rozwój fizyczny i psychiczny. To zagrożenie dobra dziecka, może mieć miejsce z przyczyn zawinionych lub niezawinionych. Zawsze ingerencja sądu jest uzasadniona dobrem dziecka. Sąd może ustanowić kuratora sądowego lub też umieścić dziecko w rodzinie zastępczej czy też w placówce opiekuńczo – wychowawczej.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej - może mieć miejsce, gdy istnieje przeszkoda w wykonywaniu tej władzy.
Sąd ma obowiązek pozbawić władzy rodzicielskiej rodzica/ów gdy istnieje trwała przeszkoda w wykonywaniu tej władzy, gdy rodzice rażąco zaniedbują dziecko, gdy nadużywają władzy rodzicielskiej.

Istnieje jednak możliwość przywrócenia władzy rodzicielskiej.

Rodzice mają prawo utrzymywania kontaktów: kontakty, korespondencja, poczta elektroniczna.

Obowiązek alimentacyjny

Obowiązek alimentacyjny jest to - obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w razie potrzeby również środków wychowania.

Najczęściej spotykanym obowiązkiem alimentacyjnym jest obowiązek rodziców wobec dziecka.

Nie jest to jednak jedyny obowiązek alimentacyjny, istnieje np. obowiązek alimentacyjny dziecka wobec rodziców, dziadków wobec wnuków, czy też rodzeństwa między sobą - ten obowiązek alimentacyjny ma najszerszy zakres, istnieje tu zasada tzw. równej stopy życiowej.

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka istnieje od chwili urodzenia się dziecka i w zasadzie nie trwa do uzyskania przez dziecko pełnoletniości, lecz do czasu gdy dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie. Dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie wtedy, gdy zdobyło odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje zawodowe odpowiednie do jego predyspozycji, uzdolnień, stanu zdrowia. W Polsce jest regułą, że obowiązek alimentacyjny nie kończy się z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletniości.

Rodzice i dzieci mają prawo do życia na takiej samej stopie.

Przez usamodzielnienie się dziecka należy rozumieć taką sytuację, w której dziecko zdobyło już odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje zawodowe stosowne do jego uzdolnień, predyspozycji i stanu zdrowia. Poza tą sytuacją do alimentów jest uprawniony ten, kto nie jest w stanie przy pomocy własnych środków zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.

Najczęściej spotykaną postacią środków alimentacyjnych są środki pieniężne, płatne okresowo, np. co miesiąc.

Wysokość alimentów

Wysokość alimentów jest podwójnie uzależniona:
- od usprawiedliwionych potrzeb dziecka,
- od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego do płacenia alimentów.
Możliwości zarobkowe mogą być wyższe od tychże zarobków.

Świadczenie w zakresie obowiązku alimentacyjnego może też polegać na osobistych staraniach o utrzymanie i wychowanie dziecka.

Obowiązek alimentacyjny może ulegać zmianie, może dojść do podwyższenia czy obniżenia

Podwyższenie alimentów będzie miało miejsce wtedy, gdy wzrosną usprawiedliwione do alimentów potrzeby usprawnionego do alimentów, natomiast obniżenie wystąpi przede wszystkim, gdy w sposób istotny i trwały zmniejszą się możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do łożenia alimentów.